خلاصه مديريتي

يکي از ويژگي‌هاي بارز بيمه‌هاي تمام خطر مهندسي (بيمه‌نامه تمام خطر نصب و بيمه‌نامه تمام خطر پيمانکاران) تنوع و پيچيدگي ريسک اين بيمه‌نامه‌ها مي‌باشد.
از پوشش‌هاي حوادث طبيعي از قبيل سيل، زلزله، طوفان، گردباد، رانش، لغزش و ... گرفته که هيچ‌کدام فعل و اراده انسان‌ها در آن دخيل نمي‌باشند تا حوادثي از قبيل آتش‌سوزي، سقوط، سرقت، انفجار و ... که فعل و اراده انسان‌ها در آن دخيل مي‌باشند.
به همين خاطر اين تنوع و پيچيدگي، هميشه نگراني‌ها و دغدغه‌هايي را براي بيمه‌گران و بيمه‌گذاران اين رشته بيمه‌اي به وجود آورده و مي‌تواند عامل ايجاد مباحث و يا باعث ايجاد اختلاف‌نظرها گردد، بنابراين بايد رهنمودهايي در رشته بيمه مهندسي که مغفول مانده و يا ابهاماتي که در طول اجراي قرارداد بيمه بين بيمه‌گر و بيمه‌گذار وجود داشته با ديد کارشناسانه و تحليل علمي، فني و حل‌وفصل موضوع ارائه گردد.
در سال هاي نه‌چندان دور، ساخت‌وساز پروژه‌ها به‌شدت افزايش پيداکرده و با پيشرفت صنعت و تکنولوژي و بهره‌گيري از تکنيک‌هاي فني ساخت‌وساز همواره مجريان، در معرض ريسک و خطر قرار دارند و ايجاد مدل‌هاي جديد ساخت‌وساز و سياست‌هاي خاص فني که با پيشرفت علم و تکنولوژي نمايان شده خود، بر پيچيدگي کار افزوده است. لذا متخصصان و مجريان درگير پروژه‌هاي ساخت‌وساز، سال‌هاست که دنبال تأمين و امنيت اجراي فعاليت‌هاي خود مي‌باشند و انتقال ريسک را به‌منظور امنيت خاطر و داشتن يک پشتوانه مالي قوي که بتواند در زمان حوادث احتمالي غيرقابل‌جبران براي مجريان تأمين ايجاد نمايد برگزيده‌اند.
بدين منظور بيمه‌گر طبيعتاً بايستي نيازهاي روز جامعه بيمه‌گذاران مخصوصاً در اين رشته بيمه‌اي را پاسخگو باشند. همان‌طوري که اسناد و مدارک مثبته در کشور ما نشان مي‌دهد فعاليت بيمه‌هاي مهندسي در کشور ايران به حدود 50 سال مي‌رسد و شايد در يکي دو دهه اول شروع فعاليت‌هاي بيمه‌هاي مهندسي به دليل فعاليت‌هاي کم ساخت‌وساز در کشور آن‌چنان تنوعي وجود نداشته و حتي آمار حق بيمه‌ها گوياي اين مسئله هست. مزيد اطلاع در دهه 60 شمسي که جنگ تحميلي به کشور عزيزمان تحميل شده بود توان دولت و بنيه مالي براي اجراي پروژه‌هاي عمراني به حداقل خود رسيده بود و درآمدهاي معدود دولت مي‌بايستي صرف جنگ تحميلي مي‌شد و عملاً اجراي پروژه‌هاي عمراني نمي‌توانست در اولويت دولت قرار بگيرد.
با اين اوصاف اجراي معدود پروژه‌هاي ساخت‌وساز نمي‌توانست ضعف بيمه‌نامه‌هاي مهندسي را مشخص کند و يا شناخت به‌سختي صورت مي‌گرفت، به‌علاوه اين بيمه‌نامه‌ها برگرفته از يک کشور خارجي بود و بر اساس شرايط حاکم بر آن کشور و کشورهاي پيشرفته، بيمه‌نامه‌ها طراحي شده بود و مطمئناً ضروري است که اين بيمه‌نامه‌ها با شرايط کشور ما بومي‌سازي مي‌گرديد.
ازآنجاکه ماهيت بيمه‌نامه‌هاي مهندسي از لحاظ ريسک و خطر، متنوع بوده، براي کاهش دغدغه‌هاي مجريان امر ساخت‌وساز در پروژه‌هاي عمراني و غير عمراني ضرورت بررسي و اصلاح بيمه‌نامه‌هاي موجود در کشور وجود دارد. ضمن اينکه تفاسير مختلف بيمه‌گران داخلي از محتواي بيمه‌نامه‌هاي مونيخ ري، اختلاف و مشکلاتي را در امر بيمه‌گري در رشته بيمه‌هاي مهندسي به وجود آورده است.
مرحله اول: در اين مرحله فرآيند انجام به شرح ذيل صورت پذيرفت:
1- گروه اجرايي طرح ابتدا مطالعه اجمالي بر روي شرايط عمومي، جدول مشخصات، کلوزها و پرسشنامه بيمه‌نامه‌هاي تمام خطر نصب و پيمانکاران، که در حال حاضر در کشور ايران و توسط بيمه‌گر بر اساس آن بيمه‌نامه‌هاي تمام خطر نصب و پيمانکاران را صادر مي‌کنند انجام داده و در اين خصوص به تشخيص اعضاي گروه از بيمه‌نامه شرکت‌هاي برتر کشور شامل بيمه ايران، آسيا، البرز و دانا و دو شرکت خصوصي کوچک‌تر شامل شرکت بيمه پارسيان و بيمه کارآفرين موارد فوق بررسي و در نهايت بيمه‌نامه‌هاي شرکت سهامي بيمه ايران با توجه به قدمت اين شرکت ملاک ارزيابي قرار گرفت.
2- شرکت بيمه مونيخ ري يکي از شرکت‌هاي پيشرو در زمينه بيمه‌هاي مهندسي است و شرايط فعلي مورد عمل صنعت بيمه کشور نيز از بيمه‌نامه‌هاي اين شرکت الگو گرفته شده است، لذا شرکت مونيخ ري به عنوان بيمه‌گر موردنظر انتخاب و شرايط عمومي بيمه‌نامه، پرسشنامه، کلوزها و جدول مشخصات هر دو بيمه‌نامه تمام خطر نصب و تمام خطر پيمانکاران با توجه به آخرين نسخه مربوط به سال 2014 ترجمه و حداکثر تلاش گروه اجرايي طرح در بخش ترجمه‌ها، در جهت حفظ امانت‌داري و در نهايت روان نمودن مطالب و مي توان جهت بهره‌برداري گرديد.
3- بخش‌هاي زيادي از پرسشنامه‌هاي تکميلي مربوط به هر دو رشته بيمه تمام خطر نصب و تمام خطر پيمانکاران در سنوات گذشته و حال صنعت بيمه ترجمه نشده بود که به اين موضوع اهتمام ويژه‌اي گرديد و نسبت به ترجمه آن‌ها اقدام گرديد.
4- در بخش مقايسه علاوه بر انتخاب موارد مشترک شرايط عمومي بيمه‌نامه‌هاي تمام خطر نصب و مقاطعه‌کاري، به دليل اينکه در مقايسه پرسشنامه اصلي، کلوزها و جدول مشخصات بين شرکت بيمه مونيخ ري و بيمه ايران تفاوت تأثيرگذاري وجود نداشت لذا در جدول مقايسه، صرفاً به مقايسه شرايط عمومي بيمه‌نامه‌ها که داراي تغييراتي در شرايط بود اقدام گرديد. ضمن اينکه شرايط مورد عمل شرکت بيمه مونيخ ري داراي پرسشنامه اضافي مستقل شامل، پرسشنامه‌هاي ساخت تأسيسات جاده‌ها و راه‌آهن، ساخت پل‌ها، ساخت لنگرگاه، موج‌شکن، اسکله، انواع سدها پرسشنامه مستقل براي خطوط لوله، ترانسفور ماتور و عدم النفع داشته که در صنعت بيمه کشور و براي بيمه‌گر داخلي وجود نداشت که ترجمه و اضافه گرديد.
5- موارد استخراج‌شده شامل شرايط عمومي، جدول مشخصات، کلوزها و پرسشنامه‌هاي بيمه‌نامه عيناً پس از ترجمه در اين مرحله آورده شده است.
بنابراين مرحله اول پس از اجراي مطالعه، ترجمه موارد انتخابي از شرکت موردمطالعه، انتخاب موارد مشترک و استخراج چارچوب کلي به شرح زير طبقه‌بندي شده است:
ترجمه بيمه‌نامه تمام خطر پيمانکاران مونيخ ري
ترجمه بيمه‌نامه تمام خطر نصب مونيخ ري
مقايسه مستندات مربوط به شرکت مونيخ ري و بيمه ايران در بيمه‌نامه تمام خطر پيمانکاران
مقايسه مستندات مربوط به شرکت مونيخ ري و بيمه ايران در بيمه‌نامه تمام خطر نصب
ارائه شرايط عمومي، جدول مشخصات، پرسشنامه و کلوزهاي اصلاحي با توجه به مطالعات صورت گرفته در بندهاي قبلي در بيمه‌نامه تمام خطر پيمانکاران و تمام خطر نصب

مرحله دوم: طبق بندهاي پيش‌بيني‌شده در مرحله دوم طرح نامه، فرآيند کار به شرح ذيل اقدام گرديد:
- در گام اول، ابتدا پرسشنامه بيمه‌نامه‌هاي تمام خطر نصب و تمام خطر پيمانکاران بررسي شد و به لحاظ ماهيت پرسشنامه تغييري وجود نداشت، ولي تعدادي از پرسشنامه‌ها در شرکت بيمه مونيخ ري وجود داشت که در شرکت‌هاي داخل کشور موجود نبود که تعداد اين پرسشنامه‌ها در بيمه‌نامه تمام خطر نصب شامل پرسشنامه شامل: 1- خطوط لوله 2- ترانسفورماتور 3- عدم النفع بود و در بيمه‌نامه تمام خطر پيمانکاران پرسشنامه شامل: 1- ساخت تأسيسات، جاده‌ها و راه‌آهن 2- ساخت پل‌ها 3- ساخت لنگرگاه، موج‌شکن، اسکله‌ها، پايه‌هاي پل و باراندازها 4- ساخت انواع سد مي‌باشد.
- وضعيت موجود جدول مشخصات مورد عمل بيمه‌گر داخلي بررسي شد و مواردي که نياز به اضافه کردن داشت در مرحله سوم در قالب طرح پيشنهاد مي‌گردد.
- با توجه به تغييرات صورت پذيرفته در شرايط مورد عمل مونيخ ري در نسخه 2014 و امکان ايجاد شرايط جديد شرايط عمومي حاکم بر بيمه‌نامه‌هاي تمام خطر نصب و پيمانکاران انشاء الله در مرحله سوم و پاياني گزارش، بررسي و در صورت لزوم اجرايي مي‌گردد.
- کلوزهاي شرکت بيمه مونيخ ري و مورد عمل شرکت بيمه ايران بررسي گرديد و کلوز جديدي به آن ها اضافه نگرديد چون بيمه‌گران داخلي در حال حاضر از کلوزهاي فوق استفاده مي‌نمايند. ولي بااين‌وجود
نسبت به بررسي و ترجمه تمامي کلوزهاي مورد عمل مونيخ ري با متون فعلي در صنعت بيمه اقدام گرديد و بعضاً مفاد آن‌ها با حفظ امانت‌داري اصلاح و بازنگري گرديد.
- در گام دوم اقدام به شناسايي مشکلات اجرايي شرايط عمومي فعلي بيمه‌نامه‌هاي تمام خطر نصب و پيمانکاران در کشور گرديد که از آن جمله مي‌توان به قانون بيمه کشور اشاره کرد زيرا که شرايط عمومي بيمه‌نامه‌هاي داخل کشور فاقد شرايط مصوب شوراي عالي بيمه مي‌باشد و هرکدام از بيمه‌گران داخلي به فراخور نياز مشتريان شرايط عمومي مورد عمل مونيخ ري را تغيير داده و به تفسير خود عمل مي‌کنند. لذا نياز به اين بود که آيين‌نامه حمايت از بيمه‌گذاران و زيان‌ديدگان به شماره 71 شوراي عالي بيمه نيز استفاده گردد که امکان بهره‌برداري آن در مرحله سوم فراهم خواهد شد.
- در گام سوم از بيمه‌گران داخل کشور در خصوص شرايط عمومي، جدول مشخصات، کلوزها و پيشنهاد بيمه‌هاي تمام خطر نصب و پيمانکاران نظرخواهي شد. نظريات دريافتي بررسي و در صورت لزوم اعمال شد. (قابل مشاهده در پيوست پنجم)
- در گام چهارم به جمع‌آوري، تجزيه‌وتحليل و نتيجه‌گيري نظرات بيمه‌گران داخل کشور اقدام شد که در گزارش به تفصيل بيان گرديده است. (قابل مشاهده در پيوست پنجم)
مرحله سوم: با توجه به اينکه در اين مرحله درواقع نتيجه‌گيري از مراحل قبلي طرح مي‌باشد، لذا ابتدا مرحله اول و دوم مجدداً مورد بررسي قرار گرفت و مواردي مثل پرسشنامه‌هاي اضافي،شرايط عمومي بيمه‌نامه‌ها که توسط تيم پژوهشي ترجمه شده بود انتخاب شد و با مقايسه شرايط عمومي بيمه‌نامه موارد اختلاف احصاء شد بعلاوه کلوزهاي ترجمه‌شده انتخاب و در نهايت يک متن کامل شامل پرسشنامه‌ها،جدول مشخصات، شرايط عمومي و کلوزها در هر دو بيمه‌نامه تمام خطر پيمانکاران و تمام خطر نصب ارائه گرديد.
لازم به ذکر است در اين مرحله علاوه بر پرسشنامه اصلي بيمه‌نامه‌هاي تمام خطر پيمانکاران و تمام خطر نصب، پرسشنامه‌هاي اضافي در بيمه‌نامه تمام خطر پيمانکاران شامل: 1- خطوط لوله 2- ترانسفورماتور 3- عدم النفع و بيمه‌نامه تمام خطر نصب شامل: 1- ساخت تأسيسات، جاده‌ها و راه‌آهن 2- ساخت پل‌ها 3- ساخت لنگرگاه، موج‌شکن، اسکله‌ها، پايه‌هاي پل و باراندازها 4- ساخت انواع سد، ترجمه و به متن اضافه گرديد.
- در بخش کلوزها، با توجه به اينکه تغييراتي جز در ترجمه وجود نداشت کلوزهاي مخصوص هر بيمه‌نامه ترجمه و ويرايش گرديد و به‌طورکلي يک مجموعه کلوز مخصوص هر بيمه‌نامه و کلوز مشترک براي هر دو بيمه‌نامه ارائه گرديد.
- در بخش جدول مشخصات با يک جمع‌بندي کلي از مجموعه جدول مشخصات مورد عمل در ايران با جدول مشخصات مونيخ ري براي هر يک از بيمه‌نامه‌ها جدول مشخصات مناسب طراحي و ارائه گرديد؛ که

در اين بخش تعديل به بخش يک جدول مشخصات اضافه گرديد که در متن مونيخ ري وجود نداشت. همچنين در جدول مشخصات در نسخه 2014 مونيخ ري بخش سومي وجود دارد که تحت عنوان عدم النفع کارفرما مي‌باشد که پس از ترجمه در اين مرحله اضافه گرديد.

- در بخش شرايط عمومي جهت به‌روزآوري شرايط مورد عمل در ايران با شرايط مونيخ ري نسخه 2014، بر اساس ضوابط و مقررات حاکم بر صنعت بيمه نسبت به پيشنهاد شرايط عمومي اقدام گرديد که در اين راستا اقدامات ذيل انجام گرديد:
1- شرايط عمومي پيشنهادي در قالب فرمت مورد عمل در صنعت بيمه براي هر دو بيمه‌نامه تمام خطر پيمانکاران و تمام خطر نصب تنظيم گرديد و در آن وظايف و تعهدات بيمه‌گر، بيمه‌گذار، استثنائات، تعهدات، شرايط قرارداد و... با جداسازي در موضوع با ماده مستقل تدوين و تنظيم گرديده است.
2- در ماده يک به قانون بيمه و جهت شفاف‌سازي به موارد عدم پوشش‌هاي مورد درخواست بيمه‌گذار که توسط بيمه‌گر قابل اراده نيست جهت جلوگيري از چالش‌هاي آتي اشاره گرديده است.
3- تعاريف و اصطلاحات بيمه‌اي جهت شفاف‌سازي و تفسير واحد از آنان در شرايط عمومي گنجانده شده است.
4- اصل حسن نيت و تشديد خطر با حفظ ماهيت شرايط مونيخ ري و بر اساس قانون بيمه شفاف‌سازي و بهينه گرديده است.
5- وظايف بيمه‌گر و بيمه‌گذار در قرارداد به صورت جداگانه و به صورت شفاف بيان گرديد.
6- پوشش بيمه مضاعف به صورت کامل‌تر و در يک ماده مستقل تصريح گرديد.
7- فسخ بيمه‌نامه و شرايط فسخ به شرايط عمومي اضافه گرديد.
8- موضوع تمديد بيمه‌نامه در شرايط عمومي به صورت شفاف در يک ماده مستقل بيان گرديد.
9- نشاني و اقامتگاه بيمه‌گذار جهت ارسال مکاتبه و اخطاريه‌ها تصريح و اضافه گرديد.