از سری گزارشات مطالعه نظام های بیمه ای جهان گزارش شماره 2 : کشور ترکیه

خلاصه مدیریتی
صنعت بیمه در اقتصاد کنونی جهان یکی از بخش‌های پیشرو در بازار سرمایه است. بیمه به عنوان یکی از ابزارهای کارای مدیریت ریسک از طریق تأمین امنیت و آرامش خاطر از یک سو سبب گسترش رفاه اجتماعی گردیده و از سوی دیگر باعث رشد سرمایه‌گذاری شده و در پی آن تولید با سرعت بیشتری رشد نموده و اقتصاد از رونق بهتری برخوردار خواهد بود. لذا تاریخچه این صنعت بیانگر خدمات ارزنده‌ای است که ضمن جبران زیان‌های اقتصادی، موجب ایجاد امنیت و اطمینان در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی گردیده است.
در این گزارش که یکی از مجموعه گزارشات بررسی نظام‌های بیمه‌ای در کشور‌های مختلف جهان است، ترکیه به عنوان کشوری با ساختار بیمه‌ای مناسب و رو به رشد، مورد بررسی قرار گرفته است. این کشور از جمله کشورهایی است که با آغاز حرکت به سمت صنعتی شدن، نظام‌های بیمه‌ای خود را بنیان‌گذاری کرد و تا به امروز نیز مسیر رو به رشد و تکامل را در بخش‌های مختلف طی نموده است.
این گزارش که با رویکرد تحلیل وضعیت صنعت بیمه ترکیه تهیه شده است، به بررسی جایگاه عملکردی این صنعت طبق شاخص‌های جهانی می‌پردازد.
از آنجا که بررسی ساختار بیمه در هر کشور مستلزم بررسی ساختار اقتصادی در آن کشور است، در این گزارش ابتدا ساختار اقتصادی ترکیه بررسی می‌شود.
طبق گزارشات منتشره از سوی سازمان آمار ترکیه اقتصاد این کشور درسه ماهه ابتدایی سال 2020 علیرغم شیوع ویروس کرونا و رکود جهانی، شاهد رشد 7/6 درصدی بوده است و صنعت بیمه نیز با رشد 1/41 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیشترین میزان رشد را به همراه داشته است.
پس از بررسی ساختار اقتصادی ترکیه، به بررسی صنعت بیمه در این کشور می‌پردازیم. در این راستا ابتدا تاریخچه بیمه در ترکیه که آغاز آن به سال 1870 باز می‌گردد مطالعه شده و سپس جایگاه جهانی صنعت بیمه ترکیه مورد بررسی قرار می‌گیرد. سهم ترکیه در بازار جهانی بیمه از منظر حق بیمه تولیدی در سال 2019 معادل 0.17 درصد می‌باشد که سبب کسب جایگاه سی‌ونهم در جهان شده است. با این وجود سهم حق‌بیمه زندگی تنها 06/0 درصد در جهان می‌باشد و سهم حق بیمه غیر زندگی 27/0 درصد می‌باشد.
در مرحله بعدی از این مطالعه به بررسی شبکه فروش بیمه در ترکیه پرداختیم. فروش بیمه در ترکیه از طرق مختلف انجام می‌شود که مهمترین آنها شامل: فروش مستقیم، کارگزاران بیمه، نمایندگان بیمه و بانک-بیمه  است. نمایندگان بیمه بیشترین سهم را در سال 2019، با فروشی بیش از 50 درصد از کل فروش و جمعا به ارزش 35 میلیارد لیر ترکیه داشته‌اند. این میزان قابل توجه فروش نمایانگر حضور پررنگ نمایندگان بیمه در ترکیه است..
از آنجا که بررسی صنعت بیمه در هر کشور مستلزم بررسی عواملی است که معرف عملکرد آن صنعت می‌باشد، لذا در ادامه به بررسی شاخص‌هایی از قبیل سهم بازار، ضریب نفوذ و تراکم بیمه، حق بیمه‌های تولیدی، ضریب خسارت و بررسی بازار بیمه‌های زندگی و غیر زندگی در کشور ترکیه پرداختیم که نتایج حاصل از مطالعات صورت گرفته به شرح زیر می‌باشد:
-    در بازار بیمه ترکیه بیشترین سهم متعلق به بیمه‌های اتومبیل با سهم 36/42 درصد  می‌باشد، پس از آن بیمه‌های آتش‌سوزی و زندگی و درمان در جایگاه بعدی قرار می‌گیرند. وجود بیمه‌های اجباری شخص ثالث و بدنه از جمله دلایل اصلی بالا بودن سهم بیمه‌های اتومبیل در این کشور می‌باشد.
-    شاخص‌های ضریب نفوذ و تراکم بیمه به عنوان یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های نشان دهنده سطح توسعه یافتگی، بیانگر مسیر رو به رشد این کشور در مقایسه با سایر کشورهای جهان است. بازار بیمه ترکیه طی سال‎های گذشته شاهد رشد نسبتا خوبی بوده است. علیرغم رشد مناسب بازار بیمه ترکیه در سال‎های اخیر، کاهش ارزش لیر ترکیه در برابر دلار امریکا سبب محدود شدن رشد حق‎بیمه و به دنبال آن ضریب نفوذ بیمه شده است. این شرایط سبب شده شاخص ضریب نفوذ و تراکم بیمه در ترکیه در مقایسه با بسیاری از کشورهای اروپایی در جایگاه پایین‎تری قرار داشته باشد. اما در عین حال ضریب نفوذ بیمه در ترکیه طی 10 سال اخیر روند صعودی ملایمی داشته است.
غیرزندگی:  بازار بیمه ترکیه دارای ارزشی در حدود 25 میلیارد دلار  است، که از این میان ارزش بخش غیر زندگی 10 میلیارد دلار ارزیابی شده که حدود 40٪ از بازار بیمه ترکیه را تشکیل می‌دهد. عملکرد این بخش مستقیماً با فعالیت اقتصادی کل ترکیه در ارتباط است، بطوری که در دهه گذشته رشد سالانه قابل توجهی داشته است، زیرا اقتصاد نیز با رشد چشمگیری روبرو شده است.
درمان: به موجب ماده 60 قانون اساسی هر فرد حق تأمین امنیت اجتماعی و دریافت خدمات بهداشتی را دارد. در همین راستا وزارت بهداشت مسئولیت ارائه خدمات درمانی را بر عهده دارد. در این کشور 75% خدمات بهداشتی و درمانی از سوی دولت و دانشگاه‌ها ارائه می‌شود و تنها 23 تا 25% آن از سوی بخش خصوصی ارائه می‌شود. در سال 2019 حق بیمه تولیدی درمان به میزان 9/33% در مقایسه با مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است.
پس از بررسی عملکرد صنعت بیمه ترکیه، به بررسی ساختار و کارکرد نهاد نظارتی در این کشور پرداختیم و وظایف و اختیارت این نهاد مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. نهاد ناظر به فعالیت صنعت بیمه ترکیه شامل سه رکن اصلی معاونت خزانه داری، انجمن بیمه ترکیه و صندوق بیمه فجایای طبیعی می‌باشد.
مطالعه قوانین و آیین نامه‌های حوزه توانگری مالی شرکت‌های بیمه در ترکیه گام بعدی از این مطالعه بود. آیین‌نامه اندازهگیری و ارزیابی کفایت سرمایه شرکتهای بیمه، بیمه اتکایی و صندوق بازنشستگی عمومی توسط زیر مجموعه وزارت خزانهداری تصویب شده است.
آیین نامه  اندازهگیری و ارزیابی کفایت سرمایه شرکتهای بیمه، بیمه اتکایی و صندوقهای بازنشستگی عمومی توسط زیر مجموعه وزارت خزانه داری تصویب شده است، هدف از این آیین‌نامه حصول اطمینان از کفایت سرمایه شرکتهای بیمه، بیمه اتکایی و شرکتهای بازنشستگی جهت پوشش خسارات ناشی از بدهیهای موجود و خطرات احتمالی آنها است. به موجب این آییننامه کفایت سرمایه با استفاده از دو روش اندازهگیری میشود و نهایتا کفایت سرمایه شرکتهای بیمه بر حسب مقدار بزرگتر نتایج بدست آمده از یکی از دو روش حاصل میشود. پس از بررسی قوانین مربوط به توانگری مالی شرکت‌های بیمه در ترکیه در مرحله بعد به بررسی صندوق بیمه حوادث فاجعه آمیز و بیمه اجباری زلزله در این کشورپرداختیم. صندوق بیمه حوادث طبیعی در ترکیه پس از زلزله مرگبار ازمیت درسال 1999 که منجر به کشته شدن و بی خانمان شدن تعداد زیادی از مردم این کشور شد، تأسیس گردید.
با تأسیس این صندوق و به موجب تصویب قانون بیمه زلزله اجباری توسط دولت، بیشتر ساختمان‌های ترکیه ملزم به تهیه پوشش بیمه اجباری زلزله هستند.
با توجه به اهمیت مقوله آموزش و تأثیر آن  بر رشد و پیشرفت صنعت بیمه، این موضوع یکی دیگر از بخش‌های این گزارش را به خود اختصاص داده است. طبق بررسی‌های صورت گرفته مهمترین مراکز آموزشی ترکیه عبارتند از:
- بنیاد موسسه بیمه ترکیه (TII)
این بنیاد به طور مشترک توسط Milli Re و انجمن شرکت‌های  بیمه و بیمه اتکایی ترکیه در تاریخ 29 مه 1970 تأسیس شد. مهمترین هدف این مؤسسه افزایش نفوذ و توسعه بیمه در ترکیه، پیشبرد کسب‌وکاربیمه، آموزش کارکنان بخش بیمه، شناسایی و بررسی مسائل اقتصادی، حقوقی و فنی و موضوعات در همه شاخه‌های  بیمه¬ای از جمله بیمه‌های  اجتماعی و کمک به صنعت بیمه ترکیه جهت برخورداری از موقعیت بالای اقتصادی، اجتماعی و توسعه می‌باشد.
- مؤسسه بیمه ترکیه TSEV
این مؤسسه با همکاری انجمن بیمه ترکیه و شرکت Milli Re تأسیس شده است که اصلی ترین مرکز آموزش و تحقیقات بخش بیمه ترکیه است. هدف اصلی این مؤسسه افزایش دانش فنی و مهارت¬های متخصصانی است که در بخش بیمه کار می‌کنند. TSEV برنامه‌های آموزشی را طراحی و سازماندهی می-کند و آن‌ها را به صنعت بیمه و مؤسسات مرتبط با آن ارائه می‌دهد تا کیفیت افراد شاغل در بخش بیمه را افزایش دهد. همچنین، TSEV آزمون‌های ارتقای شغلی را برای شرکت‌های بیمه سازماندهی می‌کند و در صورت نیاز به مؤسسات مشاوره می‌دهد. علاوه بر این، TSEV با دانشگاه‌هایی همکاری می‌کند که به بخش بیمه آموزش می‌دهند تا کیفیت تحصیلی دانشجویان را در این حوزه افزایش دهند. TSEV به دانشگاهیان برنامه‌های آموزشی رایگان ارائه می دهد، سمینارهای بیمه رایگان را برای دانشگاه‌ها برگزار می‌نماید و همچنین از تحقیقات مربوط به بخش بیمه برای افزایش کیفیت آموزش پشتیبانی می‌کند.
با توجه به شیوع جهانی بیماری کووید 19 به بررسی آثار شیوع این ویروس بر صنعت بیمه ترکیه پرداختیم. این پاندومی در کنار آثار مخربی که بر اقتصاد و در راستای آن بر صنعت بیمه ترکیه داشته است، اما توانسته باعث تغییر در فرایند فروش بیمه و گسترش استفاده از شیوه‌های فروش غیر حضوری در ترکیه شود. همچنین با توجه به هزینه‌های بالای پزشکی که شیوع این ویروس برای اشخاص فاقد پوشش‌های بیمه‌ای مناسب به همراه داشت. انتظار می‌رود این همه‌گیری پوشش‌های کلی بیمه‌ای جامعه ترکیه را به ویژه در بخش درمان افزایش دهد.