بررسی چارچوب‌های مدیریت ریسک‌های نوظهور در دنیا

خلاصه مدیریتی

در شرايطي به‌سر مي‌بريم كه به‌نظر مي‌رسدريسك‌ها و خطرات به‌صورت نمايي تكثير مي‌شوند و عدم قطعيت و پيچيدگي روزبه‌روز بيشتر مي‌شود. در چنين شرايطي، لازم است كه دولت‌ها و صاحبان صنايع خود را براي مواجه شدن با مسائل نوظهور آماده نمايند. به‌ويژه چندین ماه گذشته، گسترش بیماری کوید 19 اهمیت مدیریت ریسک‌ آینده‌نگر را بیش‌ازپیش مشخص نمود و هم‌اکنون، آگاهی از ریسک‌ به‌عنوان یک پیش‌نیاز مهم‌تر از همیشه است. هرساله موسسات و سازمان‌های مختلفی ازجمله شورای بین‌المللی مدیریت ریسک (IRGC)، سوییس‌ری، آکسا و ... با جمع‌آوری بازخورد و نظرسنجی از مدیران، متخصصان ریسک و سایر کارکنان شرکت و همچنین متخصصان خارجی و موسسات تحقیقاتی، ریسک‌های نوظهور دارای پتانسیل اثرگذاری بالا را شناسایی، ارزیابی و در گزارشات خود منتشر می‌کنند. برخی از این موسسات چارچوب کلی مدیریت چنین ریسک‌هایی را نیز ارائه می‌دهند. پژوهشکده بیمه نیز، بسیاری از این گزارش‌ها را مورد مطالعه و بررسی قرار داده و مهمترین نتایج و دستاوردهای آنها را، جهت كمك به آشنايي با مفهوم ريسك نوظهور و مدیریت آن در چند فاز، ارائه نموده است. به همين منظور، در فاز اول از این مجموعه به معرفی مفهوم ریسک های نوظهور و چالش‌های صنایع مختلف از جمله صنعت بیمه در این رابطه پرداخت شد و خلاصه‌ای از نحوه مدیریت این ریسک‌ها در بخش‌های مختلف ذکر گردید. گزارش حاضر فاز دوم از این مجموعه مطالعات می‌باشد. در بخش اول این گزارش پس از ارائه مفهوم کلی، منابع به‌وجود آورنده ریسک های نوظهور معرفی می‌گردد. مطابق جمع‌بندی نظر کارشناسان و خبرگان این حوزه، مهمترین منابع به وجود آورنده این ریسک‌ها انسانی و طبیعی می باشد. در ادامه این بخش محرک‌ها و عوامل اصلی تقویت‌‎کننده یا تضعیف‌کننده این ریسک‌ها که عبارتند از دانش عمومی، درجه توسعه یافتگی جامعه و ... شرح داده می‌شوند. در پایان این بخش به مسائل نظارتی مرتبط با ریسک‌های نوظهور پرداخته و مهمترین اقداماتی که لازم است سازمان مسئول در جهت جلوگیری یا کاهش پیامدهای نامطلوب این ریسک‌ها انجام دهند، به طور مختصر بیان می‌گردد. بخش دوم این گزارش ابتدا مروری بر چارچوب‌های موجود مدیریت ریسک‌های نوظهور خواهد داشت و سپس با تمرکز به دستورالعمل IRGC درخصوص مدیریت ریسک‌های نوظهور، به‌طور مفصل به مسئله مدیریت ریسک‌های نوظهور و شرایط لازم برای موفقیت هرچه بیشتر در این زمینه می پردازد. دستورالعمل IRGC برای نظارت و مدیریت ریسک‌های نوظهور شامل ۵ مرحله:

1. درک حال و کاوش آینده؛

2. توسعه سناریوها براساس نظریه‌ها و مدل‌ها؛

3. تعیین گزینه‌های مدیریت ریسک و تدوین استراتژی؛

4. پیاده سازی استراتژی؛

5. بازنگری پیشرفت و توسعه ریسک و تصمیمات

است. در ادامه بخش چالش‌هایی که بر سر راه مدیریت این ریسک‌ها وجود دارد بیان می‌شود. این چالش‌ها حاصل تجربه سازمان‌های مختلفی است که در زمینه پیاده‌سازی و توسعه سیستم‌ها و فرایندهای اختصاصی مدیریت ریسک‌های نوظهور فعالیت داشته‌اند. در پایان بخش نقشه راه پیشنهادی IRGC به دولت و بخش عمومی جهت مدیریت هر چه بهتر ریسک‌های نوظهور ارائه می‌گردد. شاید بتوان گفت، مهمترین عوامل موفقیت دولت و سایر نهادها در مدیریت ریسک‌های نوظهور عبارتند از:

1- ایجاد و توسعه شفافیت در اهداف و ابزارهای دولت برای مقابله با عدم اطمینان و مسائل نوظهور؛

2- تعیین نقش‌ها و مسئولیت‌ها؛

3- دخیل کردن ذینفعان در روند ارزیابی و تصمیم‌گیری؛

4- تجمیع ریسک‌های مختلف و همچنین عناصر سازنده ریسک‌ها؛

5- تهیه و استفاده از روشها و رویه‌های مناسب برای ارزیابی تهدیدها و برنامه ریزی اقدامات مناسب برای مقابله با آنها؛

6- اولویت‌بندی عدم قطعیت‌ها، فرصت‌های بالقوه و تهدیدها؛

7- تعیین زمان مناسب برای اقدام؛

8- چابکی، نوآوری و خلاقیت برای اطمینان از انعطاف پذیری و سازگاری در مواقع لازم؛

9- فراهم نمودن زمینه برای ایجاد گفتگوهای سازنده در مورد ریسک‌ها.

 در پایان، براساس نتايج بررسي‌ها و مطالب به‌دست آمده از مطالعه تجربيات و روش‌هايي كه در دنيا براي مديريت ريسك‌هاي نوظهور به‌كار گرفته مي‌شود، موارد زير پيشنهاد می‌شود:

· نهاد ناظر و هیأت مدیره‌ها همواره اطلاعات دریافتی از مدیران میانی را به چالش بکشند تا به درک بهتری از ریسک صنعت، شرکت‌های خود و سیستم مالی دست یابند؛

· تهيه گزارش‌هاي سالانه از وضعيت ريسك‌هاي نوظهور كشور؛

· استفاده از چارچوب‌‌ها و تعيين نقش‌ها و تقسيم وظايفي مانند آنچه شورای بین‌المللی مدیریت ریسک (IRGC) پیشنهاد داده است.